Bouwlegende

Voor de vroege middeleeuwen beschikken we voor Hakendover over geen bronnen. Volgens een legende die in 1432 voor het eerst werd opgetekend door drie kerkmeesters, werd de kerk gesticht in 690. In dat jaar zouden drie vrome maagden besloten hebben een kerk te bouwen voor de Goddelijke Zaligmaker. Nadat de kerk tweemaal bij nacht was afgebroken door engelen, gebeurde er op de dertiende dag na Driekoningen een wonder. Een engel leidde de maagden naar een plaats waar de natuur -ondanks de wintertijd- in volle bloei stond. In een boom zat een vogel met een brief van God in zijn recherpoot: "Op deze plaats wil ik mijn kerk bouwen." Tijdens de werkzaamheden waren er telkens dertien werklieden aanwezig, bij de uitbetaling slechts twaalf. Die dertiende werkman was God zelf. Ter ere van Hem gaat jaarlijks op 16 en 17 januari de winterbedevaart, genaamd het "Dertienmaal". Dit is een tocht dwars door de akkers tussen de kerk van Hakendover en de O.-L.-Vrouw-ten-Steenkapel te Grimde (waar de drie maagden zouden begraven liggen), dertien keer heen en weer, in totaal ongeveer 40 km. Op de eerste zondag volgend op 16 januari wordt het feest van de kerkwijding gevierd, "Hakendoverwijn".

Tweede feestdag voor de parochie is paasmaandag, dan gaat de beroemde paardenprocessie eveneens dwars door de velden. Op de Tiense Berg verzamelen duizenden bedevaarders (sinds eind vorige eeuw vooral Nederlanders) zich en de circa 200 (soms meer) paarden beginnen hun stormloop rond het volk.

Over de precieze oorsprong van legende en bedevaart tasten we in het duister. De kerk van Hakendover beschikte over geen relikwieën en de bouwlegende moest dit gebrek opvangen. Toch is de legende zeker meer dan alleen maar een "uitvinding" van middeleeuwse kerkmeesters die hun kerk aantrekkelijk wilden maken voor bedevaarders. Zowel de legende als de processie bevatten immers sporen van vroeg-middeleeuwse en zelfs voor-christelijke elementen. De paardenprocessie is duidelijk een soort van vruchtbaarheidsritus. Deze veronderstelling is niet zo gek als we bedenken dat we hier aan de poorten staan van het vruchtbare Haspengouw. De Tiense Berg vormt als het ware de grens tussen Hageland en Haspengouw.