Mysteries ontrafeld
Wie lag in het massagraf van Hakendover?

Wegenwerkers ontdekten eind de jaren 70 per ongeluk een massagraf in Hakendover. De mensen uit het graf zouden wel eens de inwoners van een verdwenen middeleeuws gehucht kunnen zijn, die stierven door een epidemie.

Toen wegenwerkers een put groeven in Hakendover bij Tienen botsten ze op een groep menselijke resten. Ze hadden een massagraf ontdekt. De vondsten werden vermoedelijk nooit volledig onderzocht, waardoor heel weinig geweten is over de oorsprong van de beenderen.

Geen archeologisch onderzoek?

Archeoloog Tom Debruyne legt uit waarom de menselijke resten waarschijnlijk nooit werden onderzocht. "Voor die periode (eind de jaren 70) is dat niet uitzonderlijk. Er was er toen nog geen wetgeving voor de archeologie. Die is er pas gekomen in 1993."

Vóór die wetgeving werd een archeologische vondst dus niet verplicht onderzocht. Dat gebeurde enkel op vrijwillige basis: “Sommige boeren of andere bewoners hadden wel de reflex om te informeren bij een professor archeologie", zegt Debruyne, "maar als dat toen niet gebeurd is, weten we heel weinig over de ontdekking."

Wat er gebeurd is met de menselijke resten, is voorlopig nog een mysterie. "Zijn de menselijke beenderen misschien respectvol herbegraven in een nieuwe knekelput, zoals dat vandaag soms gebeurt? Of zijn ze eventueel bewaard in een archeologisch depot? We hebben er het raden naar."

Verdwenen middeleeuws gehucht

In 2010 werd nog een andere archeologische ontdekking gedaan in de regio. Op de grens tussen Hakendover en Goetsenhoven was er ooit een middeleeuws gehucht: Ranshoven. Het gehucht wordt in oude documenten afwisselend Ramshoven of Ranshoven genoemd.

De erfgoeddienst PORTIVA en de Katholieke Universiteit van Leuven ontdekten de overblijfselen van het gehucht aan hand van luchtfoto's.

Coördinator en initiatiefnemer Tom Debruyne legt uit: "We gebruiken een techniek waarbij een klein, bemand vliegtuig vanop ongeveer 500 meter hoogte foto’s neemt van de grond. Via een uitgekiende route zoeken we op akkers en weides naar verkleuringen. Die verkleuringen verraden archeologische sporen, bijvoorbeeld van een gebouw."

Na de tweede vlucht konden de archeologen al overblijfselen van gebouwen waarnemen. "Op de foto's zagen we verkleuringen op de weides. Die tonen aan dat er op die plek ooit verschillende gebouwen hebben gestaan. Zo zagen we bijvoorbeeld een paddenstoelachtige vorm. Dat moet ooit een kapel zijn geweest."

Via archiefonderzoek van geschiedkundige Paul Kempeneers konden de archeologen de verkleuringen linken aan het verdwenen gehucht Ranshoven. Het gehucht zou een boerderij, een kapel en enkele andere kleine gebouwen bevat hebben.

Link tussen het massagraf en Ranshoven

Volgens geschiedkundige Kris Merckx, die opgroeide dichtbij de plaats van het massagraf, is er wel degelijk een link tussen het graf en het oude gehucht Ranshoven. "Het graf is gevonden in een open veld. Het ging over een 10 à 15-tal skeletten. Op die plaats stond vroeger een dorpje met een kerk, een brouwerij, en verschillende huizen."

Er zijn nog enkele toevalligheden die kunnen wijzen op een link tussen het graf en Ranshoven. Het massagraf werd bijvoorbeeld ontdekt aan de Ramshovenstraat in Tienen, een benaming die verwijst naar het middeleeuwse gehucht.

Er doen veel spookverhalen de ronde over Hakendover en het verdwenen gehucht Ranshoven. Volgens Kris Merckx zouden ook die spookverhalen het massagraf kunnen linken aan de middeleeuwse inwoners van Ranshoven.

"De volksverhalen gaan over een groep verloren zielen die geen rust vindt," zegt Merckx. "In een verhaal moet een boer uit Hakendover de geesten zevenmaal naar hun oude woon- of werkplaats in Ranshoven brengen. Wanneer de taak van de boer volbracht is, vinden de geesten pas rust."

Volgens volkskundige Frea Vancraeynest kunnen volksverhalen wel een geschiedkundige link hebben. "Als er meerdere mensen overleden zijn, is dat heel ingrijpend. Het kan zijn dat mensen daar dan een groter verhaal van maken. De kracht van overdrijving mag je niet onderschatten bij de creatie van een volksverhaal."

De pest?

Tijdens mijn jeugd in Hakendover deden veel
spookverhalen de ronde bij de oudere inwoners.
De verhalen spraken tot mijn verbeelding

Hoe komt het dat een groep mensen op zo'n manier samen begraven werd? Volgens historicus Kris Merckx zou het wel eens kunnen dat de bewoners van het gehucht Ranshoven gestorven zijn tijdens een epidemie. "Mensen uit de middeleeuwen stierven vaak door bijvoorbeeld cholera, de pest of lepra. De kans is groot dat de mensen toen begraven zijn en het dorp nadien langzaam verdween."

Bron: Radio 2, Evi Walschaers, vr 05 aug 2022 14:16