Driemaagdenretabel

Het driemaagdenretabel stelt de legende van Hakendover aanschouwelijk voor. De in hoofdzaak ongeletterde middeleeuwer, leerde op die manier het verhaal van de stichting kennen. De beelden en beeldengroepen in het Driemaagdenretabel dateren van het begin van de 15de eeuw (ca. 1400 – 1404) en werden vervaardigd in het atelier van de ‘Meester van het Drie-Maagdenretabel van Hakendover’. Er zouden minstens zeven verschillende beeldhouwers aan het retabel hebben gewerkt. De beelden werden duidelijk niet door één en dezelfde hand gesneden, gezien de stijl en de verschillende manieren waarop de beelden en de groepen werden afgewerkt. De beelden en groepen werden gesneden uit notenhout.

De retabelbak is jongen dan de beeldjes zelf. Hij dateert van het midden van de 16e eeuw en werd vervaardigd uit eik. Volledig openstaand meet de retabelbak 6,25 bij 2 meter. Het retabel vertelt in 12 scènes (met de groep van Onze-Lieve-Vrouw onder ‘t Kruis erbij zijn het er 13) de bouwlegende. In de rechthoekige retabelkast werden twee rijen van 13 nissen – verdeeld over het middengedeelte en de beide zijluiken - uitgewerkt met gotisch metselriewerk. Oorspronkelijk telde het retabel 90 figuren: 25 op de bovenste rij en 65 op de onderste rij. De buitenzijde van de luiken werd in de 16de eeuw beschilderd met taferelen uit het leven van Christus. Vóór 1635 was het retabel gepolychromeerd (= de beelden waren beschilderd) en daarna – tot de Franse Revolutie – was het verguld. Tot 1785 heeft het retabel in het koor van de kerk gestaan. Onder invloed van de ‘barokisering’ werd het retabel toen naar een zijaltaar in het noordtransept verplaatst.

A. DE TAFERELEN VAN DE BOUWLEGENDE

In 12 taferelen wordt de legende van de stichting van de kerk van Hakendover verteld. Op zeven van de twaalf taferelen komen de drie maagden voor. Opvallend is dat de eerste maagd steeds de geldbeurs vasthoudt, nu eens in de linkerhand, dan weer in de rechterhand. De kledij van de figuren is zeer typisch voor die tijd. De gotische plooienval en de verzorgde haartooi zijn zeer harmonieus uitgewerkt. In het midden van de taferelen trekt de groep van Onze-Lieve-Vrouw onder ‘t Kruis de aandacht.

B. DE ZALIGMAKER EN ZIJN 12 APOSTELEN – EEN APOSTELENBAK

De tronende Zaligmaker (sedes) zit breeduit op een bank, houdt in zijn linkerhand de wereldbol vast en houdt zijn rechterhand opgeheven met een zegenend gebaar. Links en rechts van de Zaligmaker bevinden zich tweemaal zes apostelen, die bijna allemaal een boek in de hand dragen. Eén apostel, de tweede aan de linkerhand van de Zaligmaker, houdt echter een geldbeurs in de hand en stelt overduidelijk de apostel Judas voor. Samen met de Zaligmaker vormen de apostelen een apostelenbak, een groep die iconografisch op zichzelf kan bestaan. Een dergelijke apostelenbak is ook terug te vinden in onder andere de Sint-Servaasbasiliek en het Bonnefantenmuseum te Maastricht.

C. DE TWAALF HEILIGEN : ZES MANNEN EN ZES VROUWEN

Boven de taferelen van de legende en aan beide zijden naast de apostelenbak werden twee maal zes heiligen bijgevoegd. Het zijn heiligen die in naburige bedevaartsplaatsen werden/worden vereerd.